ΤΟ ΜΟΡΙΟ ἄν
Το μόριο ἄν δηλώνει:
α) μια υπόθεση, η οποία αναφέρεται σαφώς ή λανθάνει ή υπονοείται.
β) κάτι που εξαρτάται από περιστάσεις ή προϋποθέσεις ή όρους,
γ) το αμφίβολο και ακοθόριστο νόημα μιας πράξης ή μιας ενέργειας, και
Έτσι το μόριο ἄν διακρίνεται σε:
Α) υποθετικό
Β) δυνητικό,
Γ) αοριστολογικό
Δ) ερωτηματικό (σπάνια)
Α. ΥΠΟΘΕΤΙΚΟ
Το μόριο ἄν μπορεί να συνδυαστεί και με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ και να σχηματιστεί το ἐὰν και με συναίρεση οι τύποι ἂν και ἤν, που λειτουργούν επίσης ως υποθετικοί σύνδεσμοι.
Συντάσσεται πάντα με υποτακτική.
Εισάγει:
α) δευτερεύουσες υποθετικές προτάσεις
β) εναντιωματικές προτάσεις με το καί, οι οποίες μαζί με την απόδοση σχηματίζουν υποθετικό λόγο που δηλώνει το προσδοκώμενο (= αν) ή την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον (= αν, όποτε, όσες φορές)
Β. ΔΥΝΗΤΙΚΟ
Το δυνητικό ἄν συντἀσσεται: οριστική , ευκτική , απαρέμφατο και μετοχή
| α. δυνητική οριστική: ἄν + οριστική παρελθοντικού χρόνου |
| μεταφράζεται: “θα + παρατατικός ή υπερσυντέλικος”, “θα μπορούσα να…” Δηλώνει το δυνατό στο παρελθόν ή το αντίθετο του πραγματικού. |
| β. δυνητική ευκτική: ἄν + ευκτική οποιουδήποτε χρόνου εκτός του μέλλοντα |
| μεταφράζεται: “θα + παρατατικός” , “θα ήταν δυνατόν να…”, “μπορεί να…” Δηλώνει το δυνατό να πραγματοποιηθεί στο παρόν και στο μέλλον. |
| γ. δυνητικό απαρέμφατο: ἄν + απαρέμφατο οποιουδήποτε χρόνου (εκτός μέλλοντα) |
| μεταφράζεται: “θα + παρατατικός” |
| δ. δυνητική μετοχή: ἄν + μετοχή (εκτός τελικής και υποθετικής) |
| μεταφράζεται: “θα + παρατατικός” |
Παρατηρήσεις :
- Το δυνητικό ἄν κανονικά ακολουθεί το ρήμα στο οποίο ανήκει. Σπανιότερα, προηγείται όταν: υπάρχει άλλη λέξη ερωτηματική ή αρνητική, ισχυρό επίθετο ή επίρρημα, το γὰρ στην οποία δίνεται έμφαση προηγείται κλπ
π.χ. ὅ,τι ἄν τις χρήσαιτο αὐτοῖς.
(= Σε τι θα μπορούσε κανείς να τους χρησιμοποιήσει)
- Η οριστική παρατατικού ή αορίστου με το δυνητικό ἄν, στις αποδόσεις των υποθετικών λόγων χρησιμοποιείται για να δηλωθεί το επαναλαμβανόμενο στο παρελθόν .
- Με δυνητική ευκτική επίσης εκφράζεται:
α) κάτι το πιθανό (ισοδυναμεί με μέλλοντα)
β) γνώμη διατυπωμένη με μετριοπάθεια
γ) ευγενική προσταγή
Γ. ΑΟΡΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟ
Συντάσσεται με υποτακτική
Το συναντάμε σε δευτερεύουσες πλάγιες ερωτηματικές, αναφορικές παραβολικές, αναφορικές υποθετικές, χρονικές υποθετικές και σπανίως σε τελικές με τους συνδέσμους ὃπως, ὡς και σε πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις.
Μεταφράζεται “τυχόν”, “ίσως” ή μένει αμετάφραστο.
Δηλώνει την αοριστία ως προς το πρόσωπο ή το πράγμα που ενεργεί (υποκείμενο: όποιος κι αν, ό,τι δήποτε κι αν), την ενέργεια (το ρήμα), τον χρόνο (επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου: όπουδήποτε κι αν, όταν, όποτε κι αν) ή την ποιότητα (επιρρηματικοί προσδιορισμοί του τρόπου ή του ποσού: όπως κι αν, όσο κι αν)
Παρατηρήσεις :
- Τίθεται μετά από χρονικούς συνδέσμους και αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζει δευτερεύουσες χρονικοϋποθετικές και αναφορικοϋποθετικές προτάσεις αντιστοίχως.
- Με τους χρονικούς συνδέσμους: ὅτε, ὁπότε, ἐπεί, ἐπειδή, συγχωνεύεται και σχηματίζει τους χρονικοϋποθετικούς συνδέσμους: ὅταν, ὁπόταν, ἐπάν ή ἐπήν, ἐπειδάν.
Δ. ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΟ
Συντάσσεται με υποτακτική.
Εισάγει δευτερεύουσες πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις ολικής άγνοιας.
π.χ. Σκέψασθαι ἂν ἀρέσκῃ τὸ λεχθέν.
(= Αναρωτηθείτε αν είναι αρεστό αυτό που ειπώθηκε)
ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
- Κάποιες φορές παρατηρείται παράλειψη του μορίου ἄν, όταν υπάρχει σε προηγούμενη πρόταση.
- Κάποιες φορές παρατηρείται επανάληψη του μορίου ἄν, όταν ανάμεσα σ΄ αυτό και το ρήμα παρεμβάλλεται άλλη φράση.
- Το μόριο ἄν μετατίθεται όταν:
α. Με τα ρήματα δοκῶ, φημί, οἵδα το ἄν αποχωρίζεται από το απαρέμφατο στο οποίο ανήκει.
β. Στη φράση οὐκ οἰδ’ ἄν εἰ και οὐκ ἄν οἰδ’ εἰ, το ἄν έχει μετατεθεί από την επόμενη πρόταση στην οποία ανήκει.
ΤΟ ΜΟΡΙΟ ὡς
Το μόριο ὡς μπορεί να λειτουργήσει ως σύνδεσμος, ως επιφώνημα, ως καταχρηστική πρόθεση, ως επιτακτικό μόριο, ως επίρρημα ενώ πολύ συχνά συνοδεύει μετοχή, απαρέμφατο ή ουσιαστικό.
| α) υποτακτικός σύνδεσμος |
| Εισάγει δευτερεύουσες προτάσεις: · ειδικές: εκφράζει υποκειμενική άποψη , μετά από ρήματα γνωστικά, λεκτικά, κτλ
· αιτιολογικές: υποκειμενικής αιτιολογίας, μετά από ρήματα ψυχικού πάθους, μεταφράζεται “γιατί” (τάχα)
· πλάγιες ερωτηματικές
· χρονικές
· τελικές
· συμπερασματικές (= Ώστε να)
Σημείωση: ως + απαρέμφατο μετά από τα συγκριτικά , λειτουργεί ως β΄όρος σύγκρισης αναφορικές παραβολικές |
| β) αιτιολογικός παρατακτικός σύνδεσμος |
| Μπαίνει στην αρχή κύριων προτάσεων κρίσης: π.χ. Ὡς ἐγὼ οὐδ’ ἂν ἑνὸς ἥδιον ἀκούσαιμι ἤ σοῦ τε καὶ Πρωταγόρου διαλεγομένων. (= Διότι εγώ…) |
| γ) εμφαντικό επιφώνημα |
| Μπαίνει στην αρχή επιφωνηματικών προτάσεων: π.χ. Ὡς υπερδέδοικά σου. (= Πόσο πολύ φοβάμαι για σένα.) |
| δ) Συνοδεύει: |
| · αιτιολογική μετοχή: π.χ. Καὶ ὡς προθυμοτάτοις οὖσιν μῖν χάριν εἴσεται Κῦρος. (= Ο Κύρος θα σας χρωστά ευγνωμοσύνη γιατί έχει τη γνώμη ότι είστε προθυμότατοι)· τελική μετοχή , σε μέλλοντα μετά από ρήματα κίνησης: π.χ. Ὁ δὲ συλλαμβάνει Κῦρον ὡς ἀποκτενῶν. (= Αυτός συλλαμβάνει τον Κύρον για να τον σκοτώσει.) · απόλυτο απαρέμφατο:
· Κατηγορούμενο του αντικειμένου: |
| ε) καταχρηστική πρόθεση: |
| · με αριθμητικό, σχηματίζοντας εμπρόθετο προσδιορισμό που δηλώνει ποσό κατά προσέγγιση: π.χ. Ἀσπίδας ἔλαβον ὡς διακοσίας. (= Έλαβαν ασπίδες περίπου διακόσιες)· με αιτιατική προσώπου σχηματίζοντας εμπρόθετο προσδιορισμό που δηλώνει κατεύθυνση σε πρόσωπο: π.χ.Γράμματα ἔπεμψε ὡς Ἀλέξανδρον. (= Γράμματα έστειλε προς τον Αλέξανδρο) |
| στ) επιτατικό μόριο |
| με επίθετο ή επίρρημα θετικού ή υπερθετικού βαθμού με τη σημασία του “όσο γίνεται”, “όσο το δυνατόν”: π.χ. Σκέψασθε δὴ ὡς καλῶς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι. (= Σκεφτείτε όσο το δυνατό καλύτερα, άνδρες Αθηναίοι) |
| ζ) δεικτικό επίρρημα τονισμένο |
| και μεταφράζεται «έτσι»: π.χ. Καὶ ὡς, Οὐδ΄ ὡς |
| η) ὡς + εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού , μετά από ρήματα κίνησης: |
| π.χ. Ἐπὶ τῷ λιμένι παρετάξαντο ὡς εἰς ναυμαχίαν. (= Στο λιμάνι παρατάσσονταν σα για να ναυμαχία.) |
| θ) σε εκφράσεις ή προτάσεις: |
| Ὡς ἐμοί, Ὡς ἔοικε = “όπως μου φαίνεται”, κτλ. |