Πούλιος Κώστας – απόφοιτος κλασικής φιλολογίας
Α’ Διδαγμένο Κείμενο
Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, στιχ. 851-858 & 918-921
Εἰ δ’ οὖν…ἂν ὕστερον & ὅτ’ οὖν…εὐαγῆ πόρῃς.
Β’ Αδίδακτο Κείμενο
Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 3, 2, 1-3
Ἐπεὶ δὲ ᾕρηντο, ἡμέρα τε σχεδὸν ὑπέφαινε, καὶ εἰς τὸ μέσον ἧκον οἱ ἄρχοντες, καὶ ἔδοξεν αὐτοῖς, προφυλακὰς καταστήσαντας, συγκαλεῖν τοὺς στρατιώτας. Ἐπεὶ δὲ καὶ ἄλλοι στρατιῶται συνῆλθον, ἀνέστη πρῶτος μὲν Χειρίσοφος ὁ Λακεδαιμόνιος καὶ ἔλεξεν ὦδε· ἄνδρες στρατιῶται, χαλεπὰ μὲν τὰ παρόντα, ὁπότε ἀνδρῶν στρατηγῶν τοιούτων στερόμεθα καὶ λοχαγῶν καὶ στρατιωτῶν, πρὸς δ’ ἔτι καὶ οἱ ἀμφὶ Ἀριαῖον οἱ πρόσθεν σύμμαχοι ὄντες προδεδώκασιν ἡμᾶς· ὅμως δὲ δεῖ ἐκ τῶν παρόντων ἄνδρας ἀγαθοὺς τελέθειν καὶ μὴ ὑφίεσθαι, ἀλλὰ πειρᾶσθαι, ὅπως, ἢν μὲν δυνώμεθα, καλῶς νικῶντες σῳζώμεθα, εἰ δὲ μή, ἀλλὰ καλῶς γε ἀποθνῄσκωμεν, ὑποχείριοι δὲ μηδέποτε γενώμεθα ζῶντες τοῖς πολεμίοις.
Γ’ Παρατηρήσεις
1. Μέσα από το κείμενο που δίνεται να σχολιαστεί η ψυχολογική μεταστροφή και η αλλαγή στάσεως της Ιοκάστης.
2. Να αναπτυχθεί το παρακάτω τμήμα από τον ορισμό του Αριστοτέλη για την τραγωδία: «…δι’ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν».
3. προδεδώκασιν, ὑφίεσθαι, ἀποθνῄσκωμεν, ἀνέστη: Να γραφεί στην ίδια φωνή το β’ ενικό και β’ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής και προστακτικής αορίστου β’ των παραπάνω ρημάτων.
4. α)ὅμως δὲ…σῳζώμεθα: Να αναγνωριστούν οι προτάσεις της ημιπεριόδου. Να χαρακτηριστεί ο υποθετικός λόγος και να μετατραπεί σε υποθετικό λόγο που να δηλώνει την απλή σκέψη. β)πρῶτος, στρατηγῶν, οἱ ἀμφὶ Ἀριαῖον, σύμμαχοι, ὑφίεσθαι, νικῶντες, ζῶντες, τοῖς πολεμίοις: Να αναγνωριστούν συντακτικώς οι όροι.
Α’ Διδαγμένο Κείμενο
Θουκυδίδης, Β’, 39
Καὶ ἐν ταῖς παιδείαις οἱ μὲν ἐπιπόνῳ ἀσκήσει εὐθὺς νέοι ὄντες τὸ ἀνδρεῖον μετέρχονται, ἡμεῖς δὲ ἀνειμένως διαιτώμενοι οὐδὲν ἧσσον ἐπὶ τοὺς ἰσοπαλεῖς κινδύνους χωροῦμεν. Τεκμήριον δε· οὔτε γὰρ Λακεδαιμόνιοι καθ’ ἑαυτούς, μεθ’ ἁπάντων δὲ ἐς τὴν γῆν ἡμῶν στρατεύουσι, τήν τε τῶν πέλας αὐτοὶ ἐπελθόντες οὐ χαλεπῶς ἐν τῇ ἀλλοτρίᾳ τοὺς περὶ τῶν οἰκείων ἀμυνομένους μαχόμενοι τὰ πλείω κρατοῦμεν. Ἁθρόᾳ τε τῇ δυνάμει ἡμῶν οὐδεὶς πὼ πολέμιος ἐνέτυχε διὰ τὴν τοῦ ναυτικοῦ τε ἅμα ἐπιμέλειαν καὶ τὴν ἐν τῇ γῇ ἐπὶ πολλὰ ἡμῶν αὐτῶν ἐπίπεμψιν. Ἢν δέ που μορίῳ τινὶ προσμείξωσι, κρατήσαντές τέ τινας ἡμῶν πάντας αὐχοῦσιν ἀπεῶσθαι καὶ νικηθέντες ὑφ’ ἁπάντων ἡσσῆσθαι.
Β’ Αδίδακτο Κείμενο
Ἀνδοκίδης, Περὶ τῶν μυστηρίων, 32-33
Νομίσατε τοίνυν ἀσέβημα οὐδὲν ἔλαττον εἶναι τῶν μηδὲν ἠδικηκότων ἀσεβεῖν καταγνῶναι ἢ τοὺς ἠσεβηκότας μὴ τιμωρεῖσθαι.Ὥστ’ ἐγὼ ὑμῖν πολὺ μᾶλλον τῶν κατηγόρων πρὸς τοῖν θεοῖν ἐπισκήπτω, ὑπὲρ τε τῶν ἱερῶν ἃ εἴδετε, καὶ ὑπὲρ τῶν Ἑλλήνων οἳ τῆς ἑορτῆς ἕνεκα ἔρχονται δεῦρο· εἰ μέν τι ἠσέβηκα ἢ ὡμολόγηκα ἢ ἐμήνυσα κατά τινος ἀνθρώπων, ἢ ἄλλος τις περὶ ἐμοῦ, ἀποκτείνατέ με· οὐ παραιτοῦμαι· εἰ δὲ οὐδὲν ἡμάρτηταί μοι, καὶ τοῦτο ὑμῖν ἀποδείκνυμι σαφῶς, δέομαι ὑμῶν αὐτὸ φανερὸν τοῖς Ἕλλησι πᾶσι ποιῆσαι, ὡς ἀδίκως εἰς τόνδε τὸν ἀγῶνα κατέστην.
Γ’ Παρατηρήσεις
1. Πού έγκειται η υπεροχή των Αθηναίων έναντι των Λακεδαιμονίων και με ποια επιχειρήματα θεμελιώνεται;
2. Η χρήση του συστήματος χρονολόγησης των ιστορουμένων γεγονότων στο έργο του Θουκυδίδη σε σχέση με τα προϋπάρχοντα χρονολογικά συστήματα.
3. α)ἔρχονται, δέομαι, ἀποκτείνατε, καταγνῶναι: να γραφεί το β’ ενικό και γ’ πληθυντικό πρόσωπο των ρημάτων στο χρόνο που βρίσκονται σε όλες τις εγκλίσεις. β)ἔλαττον, σαφῶς, μᾶλλον, πολύ: να γραφούν οι τύποι και στους τρεις βαθμούς και των δύο πρώτων να κλιθεί το αρσενικό γένος του επιθέτου στο βαθμό που βρίσκονται οι τύποι.
4. α)Να γίνει συντακτική ανάλυση της α’ περιόδου. β)εἰ μέν τι…ἀποκτείνατέ με: να χαρακτηριστεί ο σύνθετος υποθετικός λόγος και να μετατραπεί σε υποθετικούς λόγους που να δηλώνουν το αντίθετο του πραγματικού και την απλή σκέψη.
Α’ Διδαγμένο Κείμενο
Θουκυδίδης, Β’ 65 (=Ανθολόγιο 10)
Οἱ δὲ ταῦτά τε…πάλιν ἐπὶ τὸ θαρσεῖν.
Β’ Αδίδακτο Κείμενο
Δημοσθένης, Κατά Ολυμπιοδώρου, 51
Ἀνδροκλείδης δ’ οὑτοσὶ πάρεστιν· ἐγὼ γὰρ αὐτῷ ἐπήγγειλα ἥκειν ἔχοντι τὰς συνθήκας. Καὶ συγχωρῶ, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἐν τῷ τούτου λόγῳ ἢ ἐν τῷ προτέρῳ ἢ ἐν τῷ ὑστέρῳ ἀνοιχθῆναι· οὐδὲν γὰρ μοὶ διαφέρει.Ὑμᾶς δὲ βούλομαι ἀκοῦσαι τὰς συνθήκας καὶ τοὺς ὅρκους, οὓς ὠμόσαμεν ἀλλήλοις ἐγὼ καὶ Ὀλυμπιόδωρος οὑτοσί. Καὶ εἰ μὲν συγχωρεῖ, ἔστω ταῦτα, καὶ ὑμεῖς ἀκούετε, ἐπειδὰν τούτῳ δοκῇ· ἐὰν δὲ μὴ θέλῃ ταῦτα ποιεῖν, οὐκ ἤδη καταφανὴς ἔσται, ὦ ἄνδρες δικασταί, ὅτι ἀναισχυντότατός ἐστιν ἀνθρώπων ἁπάντων, καὶ δικαίως οὐδ’ ἂν ὁτιοῦν ἀποδέχοισθε τούτου ὡς ὑγιὲς τι λέγοντος;
Γ’ Παρατηρήσεις
1. Να επισημάνετε τα στοιχεία της προσωπικότητας του Περικλή με βάση το κείμενο που σας δόθηκε.
2. Ποια η προσφορά του Ελλάνικου του Μυτιληναίου στην ιστορική έρευνα;
3. α)ἐπήγγειλα, ὡμόσαμεν, ἀποδέχοισθε: να γραφεί το β’ ενικό όλων των χρόνων της προστακτικής και οριστικής έγκλισης στην αυτή φωνή. β)προτέρῳ, ὑστέρω, καταφανής, ὑγιές: να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι των άλλων βαθμών (όπου απαντούν). Τα επίθετα καταφανής, ὑγιές να κλιθούν και στους δύο αριθμούς στο γένος και βαθμό που βρίσκονται.
4. α)Να γίνει συντακτική αναγνώριση των λέξεων: ἔχοντι, ἀνοιχθῆναι, μοι, ἀλλήλοις, ταῦτα (το πρώτο του κειμένου), ἀνθρώπων, ὁτιοῦν, ὑγιές. β)Να βρεθούν και να χαρακτηριστούν οι υποθετικοί λόγοι του αδίδακτου κειμένου.
Α’ Διδαγμένο Κείμενο
Ξενοφῶν,Ἑλληνικά 2, 3, 11-16 (=Ανθολόγιο 12)
Ἐπεὶ δὲ ἤρξαντο…τοὺς συνεθέλοντας λαμβάνειν.
Β’ Αδίδακτο Κείμενο
Ξενοφῶν, Ἑλληνικά, 7, 4, 39-40
Ἀκούων οὖν ὁ Θηβαῖος, ἠπόρει τε ὅ τι χρήσαιτο τῷ πράγματι καὶ ἀφίησι πάντας τοὺς ἄνδρας. Καὶ τῇ ὑστεραίᾳ συγκαλέσας τῶν Ἀρκάδων ὁπόσοι γε δὴ συνελθεῖν ἠθέλησαν, ἀπελογεῖτο ὡς ἐξαπατηθείη. Ἀκοῦσαι γὰρ ἔφη ὡς Λακεδαιμόνιοί τε εἶεν σὺν τοῖς ὅπλοις ἐπὶ τοῖς ὁρίοις προδιδόναι τὲ μέλλοιεν αὐτοῖς τὴν Τεγέαν τῶν Ἀρκάδων τινές. Οἱ δὲ ἀκούσαντες, ἐκεῖνον μὲν, καίπερ γιγνώσκοντες ὅτι ἐψεύδετο περὶ σφῶν, ἀφίεσαν. πέμψαντες δ’ εἰς Θήβας πρέσβεις κατηγόρουν αὐτοῦ ὡς δεῖν ἀποθανεῖν. Τὸν δ’ Ἐπαμεινώνδαν ἔφασαν, καὶ γὰρ στρατηγῶν τότε ἐτύγχανεν, λέγειν ὡς πολὺ ὀρθότερον ποιήσειεν, ὅτε συνελάμβανε τοὺς ἄνδρας ἤ ὅτε ἀφῆκε.»
Παρατηρήσεις
1. Με βάση το διδαγμένο κείμενο που σας δόθηκε για μετάφραση, να επισημάνετε τα διαδοχικά στάδια της ηθικής κατάπτωσης των Τριάντα και να τα σχολιάσετε.
2. Οι πρόδρομοι των μεγάλων τραγικών και το έργο τους.
3. προδιδόναι, ἀφῆκε: να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι στη φωνή που βρίσκονται· χρήσαιτο: να κλιθεί ο παρατατικός· ἐψεύδετο: να κλιθεί ο παρακείμενος μέσης φωνής στην προστακτική. πρέσβεις: να κλιθεί στον ενικό & πληθυντικό· πολύ, ὀρθότερον: να γραφούν οι τρεις βαθμοί των αντίστοιχων επιθέτων στη γενική ενικού του αρσενικού γένους.
4. Ἀκούων οὖν ὁ Θηβαῖος…τῶν Ἀρκάδων τινές: να βρεθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του τμήματος αυτού, να αναγνωριστεί το είδος τους και να δικαιολογηθεί ο τρόπος εισαγωγής και εκφοράς. Ποια η συντακτική θέση της κάθε πρότασης;
Α’ Διδαγμένο Κείμενο
Θουκυδίδης, Β’, 43
Τοὺς δὲ λοιπούς…προϊέμενοι.
Β’ Αδίδακτο Κείμενο
Ἰσοκράτης, Περὶ Εἰρήνης, 45-46
Ἀλλ’ ὅμως οὕτως αὐτοὺς ἀγαπῶμεν, ὥσθ’ ὑπὲρ μὲν τῶν παίδων τῶν ἡμετέρων, εἰ περί τινας ἐξαμάρτοιεν, οὐκ ἂν ἐθελήσεμεν δίκας ὑποσχεῖν, ὑπὲρ δὲ τῆς ἐκείνων ἁρπαγῆς καὶ βίας καὶ παρανομίας μελλόντων τῶν ἐγκλημάτων ἐφ’ ἡμᾶς ἥξειν οὐχ ὅπως ἀγανακτοῦμεν ἀλλὰ καὶ χαίρομεν, ὅταν ἀκούσωμεν αὐτοὺς τοιοῦτον τι διαπεπραγμένους. Εἰς τοῦτο δὲ μωρίας ἐληλύθαμεν, ὥστ’ αὐτοὶ μὲν ἐνδεεῖς τῶν καθ’ ἡμέραν ἐσμέν, ξενοτροφεῖν δ’ ἐπικεχειρήκαμεν, καὶ τοὺς συμμάχους τοὺς ἡμετέρους αὐτῶν ἰδίους λυμαινόμεθα καὶ δασμολογοῦμεν, ἵνα τοῖς ἁπάντων ἀνθρώπων κοινοῖς ἐχθροῖς τὸν μισθὸν ἐκπορίζωμεν.
– αὐτούς, ἐκείνων: εννοεί τους ξένους μισθοφόρους
– υποκείμενο του ἐξαμάρτοιεν: αὐτοί
– δίκας ὑποσχεῖν: να λογοδοτήσουν (να τιμωρηθούν)
– ξενοτροφῶ: διατηρώ μισθοφορικά στρατεύματα
Γ’ Παρατηρήσεις
1) α)Τι θέλει να εκφράσει ο Περικλής με τη χρήση των μετοχών: θεωμένους, γιγνομένους, ἐνθυμουμένους. β)Ποιες ηθικές και πολιτικές αρετές του αθηναίου πολίτη εκφράζονται με τις μετοχές: τολμῶντες, γιγνώσκοντες, αἰσχυνόμενοι, ἀξιοῦντες, προϊέμενοι.
2) Η μεταμφίεση και η ενδυμασία κατά τις διονυσιακές τελετές και κατά την παράσταση της τραγωδίας.
3) α)ὑποσχεῖν: να γραφεί το β’ ενικό και β’ πληθυντικό πρόσωπο στην ευκτική και προστακτική στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή· ἐξαμάρτοιεν: να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον ίδιο αριθμό όλων των εγκλίσεων του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή (όχι απαρέμφατο και μετοχή). β)ἐνδεεῖς: να κλιθεί ο ενικός αριθμός του ίδιου γένους· ἁπάντων: να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις του θηλυκού γένους στον πληθυντικό αριθμό.
4) α)εἰ περί τινας ἐξαμάρτοιεν, οὐκ ἂν ἐθελήσεμεν: να χαρακτηριστεί ο υποθετικός λόγος και να μετατραπεί σε αντίθετο του πραγματικού και αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον. β)Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι λέξεις: δίκας, ἐκείνων, ἥξειν, τι, διαπεπραγμένους, μωρίας, ἐνδεεῖς, ἐχθροῖς.
Α’ Διδαγμένο Κείμενο
Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 822-833
Ἆρ’ ἔφυν…ἀφιγμένην.
Β’ Αδίδακτο Κείμενο
Πλάτων, Ἐπιστολή Ζ’, 350
Ἐλθὼν δὲ εἰς Πελοπόννησον εἰς Ὀλυμπίαν, Δίωνα καταλαβὼν θεωροῦντα, ἤγγελλον τὰ γεγονότα· ὁ δὲ τὸν Δία ἐπιμαρτυράμενος εὐθὺς παρήγγελλεν ἐμοὶ καὶ τοῖς ἐμοῖς οἰκείοις καὶ φίλοις παρασκευάζεσθαι τιμωρεῖσθαι Διονύσιον, ἡμᾶς μὲν ξεναπατίας χάριν οὕτω γὰρ ἔλεγέν τε καὶ ἐννόει αὐτὸν δ’ ἐκβολῆς ἀδίκου καὶ φυγῆς. Ἀκούσας δ’ ἐγὼ τοὺς μὲν φίλους παρακαλεῖν αὐτὸν ἐκέλευον, εἰ βούλοιντο· «ἐμὲ» δ’ εἶπον ὅτι «σὺ μετὰ τῶν ἄλλων βίᾳ τινὰ τρόπον σύσσιτον καὶ συνέστιον καὶ κοινωνὸν ἱερῶν Διονυσίῳ ἐποίησας, ὃς ἴσως ἡγεῖτο διαβαλλόντων πολλῶν ἐπιβουλεύειν ἐμὲ μετὰ σοῦ ἑαυτῷ καὶ τῇ τυραννίδι, καὶ ὅμως οὐκ ἀπέκτεινεν, ᾐδέσθη δέ.»
– ξεναπατία: καταπάτηση του θεσμού της φιλοξενίας
– αὐτόν δ’: εννοεί τον Δίωνα
– παρακαλῶ: προσκαλώ
Γ’ Παρατηρήσεις
1. Ποια είναι η ψυχική κατάσταση του Οιδίποδα στο συγκεκριμένο απόσπασμα και με ποιους τρόπους και εκφραστικά μέσα κατορθώνει να την υποδείξει και να την προβάλει ο Σοφοκλής;
2. Ο Ηρόδοτος ως ιστοριογράφος: προτερήματα και ελαττώματα της συγγραφής του.
3. παρήγγελλεν: Να γραφεί το β’ ενικό πρόσωπο στην ευκτική και προστακτική σε όλους τους χρόνους στην ίδια φωνή. βούλοιντο: Να γίνει χρονική αντικατάσταση και να γραφούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές (στην ονομαστική ενικού στο αρσενικό γένος) σε όλους τους χρόνους. ἀπέκτεινεν: Να γίνει χρονική αντικατάσταση και να κλιθεί η ευκτική του μέλλοντα. διαβαλλόντων: Να γίνει χρονική αντικατάσταση και να κλιθεί η προστακτική αορίστου β’ στην ίδια φωνή.
4. Ἐλθὼν… τὰ γεγονότα: Να αναγνωρισθούν συντακτικώς οι μετοχές της ημιπεριόδου και η μετοχή: τὰ γεγονότα να αναπτυχθεί στην αντίστοιχη (ισοδύναμη) δευτερεύουσα πρόταση. ἀκούσας δ’ ἐγώ… ἐκέλευον: Να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση και η μετοχή ἀκούσας να αναπτυχθεί στην αντίστοιχη (ισοδύναμη) δευτερεύουσα πρόταση. ὁ δὲ τὸν Δία… Διονύσιον: Να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση. παρασκευάχεσθαι τιμωρεῖσθαι Διονύσιον: Να μετατραπεί σε ευθύ λόγο.
Α’ Διδαγμένο Κείμενο
Πλάτων, Φαῖδρος, 274e-275b
Ὁ δ’ εἶπεν…ἀντὶ σοφῶν.
Β’ Αδίδακτο Κείμενο
Λυκούργος, Κατὰ Λεωκράτους, 112-113
Φρυνίχου γὰρ ἀποσφαγέντος νύκτωρ παρὰ τὴν κρήνην τὴν ἐν τοῖς οἰσύοις ὑπὸ Ἀπολλοδώρου καὶ Θρασυβούλου, καὶ τούτων ληφθέντων καὶ εἰς τὸ δεσμωτήριον ἀποτεθέντων ὑπὸ τῶν τοῦ Φρυνίχου φίλων, αἰσθόμενος ὁ δῆμος τὸ γεγονὸς τους τε εἰρχθέντας ἐξήγαγε, καὶ βασάνων γενομένων τὸ πράγμα ἀνέκρινε, καὶ ζητῶν εὗρε τὸν μὲν Φρύνιχον προδιδόντα τὴν πόλιν, τοὺς δ’ ἀποκτείναντας αὐτὸν ἀδίκως εἰρχθέντας· καὶ ψηφίζεται ὁ δῆμος, Κριτίου εἰπόντος, τὸν μὲν νεκρόν κρίνειν προδοσίας, κἂν δόξῃ προδότης ὢν ἐν τῇ χώρα τεθάφθαι, τά γε ὀστᾶ αὐτοῦ ἀνορύξαι καὶ ἐξορίσαι ἔξω τῆς Ἀττικῆς, ὅπως ἂν μὴ κέηται ἐν τῇ χώρᾳ μηδὲ τὰ ὀστά τοῦ τὴν χώραν καὶ τὴν πόλιν προδιδόντος.
– τὰ οἴσυα=τόπος κατάφυτος από ιτιές
Γ’ Παρατηρήσεις
1) Στο συγκεκριμένο πλατωνικό απόσπασμα με ποια επιχειρήματα υποστηρίζεται η υπεροχή του προφορικού λόγου σε σύγκριση με το γραπτό;
2) Από πού αντλούν τις υποθέσεις των έργων τους οι τραγικοί ποιητές;
3) Τὰ ὀστᾶ: Να κλιθεί στον ενικό και πληθυντικό αριθμό. Ἀποτεθέντων, ἀνορύξαι: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στην ίδια φωνή. Κέηται: Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση. Ἐξήγαγε: Να κλιθεί η προστακτική του ίδιου χρόνου και της ίδια φωνής. Προδιδόντος: Να κλιθεί η ευκτική του αορίστου β’ της ίδιας φωνής.
4) Καὶ ψηφίζεται ὁ δῆμος…καὶ τὴν πόλιν προδιδόντος: Να γραφεί η ημιπερίοδος με τις αλλαγές που θα προκύψουν από τη μετατροπή του ρήματος «ψηφίζεται» σε ιστορικό χρόνο. Ληφθέντων, αἰσθόμενος, ὤν, τοῦ προδιδόντος: Να αναγνωριστούν συντακτικώς οι μετοχές και να αναπτυχθούν στις αντίστοιχες (ισοδύναμες) δευτερεύουσες προτάσεις.
Α’ Διδαγμένο Κείμενο
Θουκυδίδης, Β’, 41
Μετὰ μεγάλων δὲ σημείων καὶ οὐ δή τοι ἀμάρτυρόν γε τὴν δύναμιν παρασχόμενοι τοῖς τε νῦν καὶ τοῖς ἔπειτα θαυμασθησόμεθα, καὶ οὐδὲν προσδεόμενοι οὔτε ῾Ομήρου ἐπαινέτου οὔτε ὅστις ἔπεσι μὲν τὸ αὐτίκα τέρψει, τῶν δ᾿ ἔργων τὴν ὑπόνοιαν ἡ ἀλήθεια βλάψει, ἀλλὰ πᾶσαν μὲν θάλασσαν καὶ γῆν ἐσβατὸν τῇ ἡμετέρᾳ τόλμῃ καταναγκάσαντες γενέσθαι, πανταχοῦ δὲ μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίσαντες. περὶ τοιαύτης οὖν πόλεως οἵδε τε γενναίως δικαιοῦντες μὴ ἀφαιρεθῆναι αὐτὴν μαχόμενοι ἐτελεύτησαν, καὶ τῶν λειπομένων πάντα τινὰ εἰκὸς ἐθέλειν ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν.
Αδίδακτο Κείμενο
Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα, 3, 11, 1 2
Γυναικὸς δέ ποτε οὔσης ἐν τῇ πόλει καλῆς, ᾗ ὄνομα ἦν Θεοδότη, καὶ οἵας συνεῖναι τῷ πείθοντι, μνησθέντος αὐτῆς τῶν παρόντων τινὸς καὶ εἰπόντος ὅτι κρεῖττον εἴη λόγου τὸ κάλλος τῆς γυναικός, καὶ ζωγράφους φήσαντος εἰσιέναι πρὸς αὐτὴν ἀπεικασομένους, οἷς ἐκείνην ἐπιδεικνύειν ἑαυτῆς ὅσα καλῶς ἔχοι, ἰτέον ἂν εἴη θεασομένους, ἔφη ὁ Σωκράτης· οὐ γὰρ δὴ ἀκούσασί γε τὸ λόγου κρεῖττον ἔστι καταμαθεῖν. Καὶ ὁ διηγησάμενος, οὐκ ἂν φθάνοιτ᾿, ἔφη, ἀκολουθοῦντες. Οὕτω μὲν δὴ πορευθέντες πρὸς τὴν Θεοδότην καὶ καταλαβόντες ζωγράφῳ τινὶ παρεστηκυῖαν ἐθεάσαντο.
Γ’ Παρατηρήσεις
1) Γιατί ο Θουκυδίδης υποστηρίζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα ότι η Αθήνα θα γίνει αντικείμενο θαυμασμού, χωρίς τη συνδρομή εγκωμιαστικών λόγων;
2) α)Τι γνωρίζετε για τα προσωπεία στην αρχαία τραγωδία; β)Σε ποια διάλεκτο γράφονταν τα στάσιμα και γιατί;
3) Τῷ πείθοντι: Να κλιθεί στο γένος και στον αριθμό που βρίσκεται. Τῆς γυναικός: Να κλιθεί στον αριθμό που βρίσκεται. Εἰσιέναι: Να κλιθεί ο παρατατικός. Ἀκούσασι: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στην ίδια φωνή. Φθάνοιτ’: Να κλιθεί η υποτακτική αορίστου β’ στον πληθυντικό αριθμό και η ευκτική αορίστου β’ στον ενικό αριθμό.Παρεστηκυῖαν: Να γραφούν η δοτική και η αιτιατική του πληθυντικού αριθμού και στα τρία γένη (στον ίδιο χρόνο και την ίδια φωνή).
4) α)Να χαρακτηρισθούν συντακτικώς οι λέξεις: ᾗ, τῷ πείθοντι, αὐτῆς, λόγου (η πρώτη του κειμένου), ζωγράφους, ἀπεικασομενους, οἷς, ἀκολουθοῦντες. β)Ἰτέον ἂν εἴη θεασομένους: Να συνταχθεί η πρόταση, αφού πρώτα αναλύσετε το ρηματικό επίθετο.
Α’ Διδαγμένο Κείμενο
Β’ Αδίδακτο Κείμενο
Σωκράτης· Ἐγὼ τοίνυν σου τότε ταῦτα λέγοντος ὑπέλαβον ὡς οὐδέποτ᾿ ἂν εἴη ἡ ῥητορικὴ ἄδικον πρᾶγμα, ὅ γ᾿ ἀεὶ περὶ δικαιοσύνης τοὺς λόγους ποιεῖται· ἐπειδὴ δὲ ὀλίγον ὕστερον ἔλεγες ὅτι ὁ ῥήτωρ τῇ ῥητορικῇ κἂν ἀδίκως χρῷτο, οὕτω θαυμάσας καὶ ἡγησάμενος οὐ συνᾴδειν τὰ λεγόμενα ἐκείνους εἶπον τοὺς λόγους, ὅτι εἰ μὲν κέρδος ἡγοῖο εἶναι τὸ ἐλέγχεσθαι ὥσπερ ἐγώ, ἄξιον εἴη διαλέγεσθαι, εἰ δὲ μή, ἐᾶν χαίρειν. Ὓστερον δὲ ἡμῶν ἐπισκοπουμένων ὁρᾷς δὴ καὶ αὐτὸς ὅτι αὖ ὁμολογεῖται τὸν ῥητορικὸν ἀδύνατον εἶναι ἀδίκως χρῆσθαι τῇ ῥητορικῇ καὶ ἐθέλειν ἀδικεῖν. Ταῦτα οὖν ὅπῃ ποτὲ ἔχει, μὰ τὸν κύνα, ὦ Γοργία, οὐκ ὀλίγης συνουσίας ἐστὶν ὥστε ἱκανῶς διασκέψασθαι.
Γ’ Παρατηρήσεις
1.ἐγώ: Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις του γ’ προσώπου στον ενικό και στον πληθυντικό αριθμό. χρῷτο: Να γραφεί το β’ πρόσωπο ενικού όλων των εγκλίσεων στον χρόνο που βρίσκεται. ἡγοῖο: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στη Μέση Φωνή και να κλιθεί ο Παρατατικός στη Μέση φωνή. κύνα: Να κλιθεί στον ενικό και πληθυντικό αριθμό. ὀλίγης: Να κλιθεί ο πληθυντικός αριθμός του συγκεκριμένου τύπου στον συγκριτικό βαθμό.
2.α. «ἐπειδή…χαίρειν»: Να εντοπισθούν οι ειδικές προτάσεις, να δηλωθεί η συντακτική τους θέση και να δικαιολογηθεί ο τρόπος εισαγωγής και εκφοράς τους. β. «σου…λέγοντος»: Να αναπτυχθεί η μετοχή στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση. γ. «ὁμολογεῖται…ἀδικεῖν»: Να μετατραπεί σε Ευθύ Λόγο.
Α’ Διδαγμένο Κείμενο
Σοφοκλής, Οιδίπους Τύραννος, 1060-1071
Μὴ πρὸς θεῶν…δύστηνε.
Β’ Αδίδακτο Κείμενο
Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 6, 7, 11-13
Ἐπὶ δὲ τούτῳ ἐπιόντες οἱ Μαντινεῖς καὶ ἄλλοι τινὲς τῶν Ἀρκάδων ἀναστάντες ἐξοπλισάμενοι ὡς ἐδύναντο κάλλιστα ᾖσάν τε ἐν ῥυθμῷ πρὸς τὸν ἐνόπλιον ῥυθμὸν αὐλούμενοι καὶ ἐπαιάνισαν καὶ ὠρχήσαντο ὥσπερ ἐν ταῖς πρὸς τοὺς θεοὺς προσόδοις. Ὁρῶντες δὲ οἱ Παφλαγόνες δεινὰ ἐποιοῦντο πάσας τὰς ὀρχήσεις ἐν ὅπλοις εἶναι. Ἐπὶ τούτοις ὁρῶν ὁ Μυσὸς ἐκπεπληγμένους αὐτούς, πείσας τῶν Ἀρκάδων τινὰ πεπαμένον ὀρχηστρίδα εἰσάγει σκευάσας ὡς ἐδύνατο κάλλιστα καὶ ἀσπίδα δοὺς κούφην αὐτῇ. Ἡ δὲ ὠρχήσατο πυρρίχην ἐλαφρῶς. Ἐνταῦθα κρότος ἦν πολύς, καὶ οἱ Παφλαγόνες ἤροντο εἰ καὶ γυναῖκες συνεμάχοντο αὐτοῖς. Οἱ δ’ ἔλεγον ὅτι αὗται καὶ αἱ τρεψάμμεναι εἶεν βασιλέα ἐκ τοῦ στρατοπέδου.
– πεπαμένον: αντί κεκτημένον
– ὀρχηστρίς: χορεύτρια
– πυρρίχη: είδος αρχαίου πολεμικού χορού
Γ’ Παρατηρήσεις
1. Στη συγκεκριμένη στιχομυθία (στ. 1060-1071) ο Οιδίποδας και η Ιοκάστη εκφράζουν την αγωνία τους, για διαφορετικό όμως θέμα ο καθένας. Να επισημάνετε αυτά τα θέματα και να σχολιάσετε τη στάση του καθενός. Με ποια μέσα και τρόπους ο ποιητής κατορθώνει να απεικονίσει τη στάση τους αυτή;
2. Η χρονολόγηση των ιστορούμενων γεγονότων πριν από το Θουκυδίδη και η δική του μέθοδος χρονολόγησης.
3. ἐπιόντες: Να κλίνετε τον ενεστώτα της προστακτικής. τινές: Να γράψετε όλους τους τύπους των πλαγίων πτώσεων του ουδετέρου γένους στον ενικό και τον πληθυντικό αριθμό. ἐκπεπληγμένους: Να κλίνεται τον υπερσυντέλικο της οριστικής στη φωνή στην οποία βρίσκεται ο τύπος. ἐδύνατο: Να γράψετε το τρίτο πρόσωπο του πληθυντικού αριθμού του ενεστώτα σε όλες τις εγκλίσεις. ἤροντο: Να γράψετε το δεύτερο πρόσωπο του ενικού αριθμού του χρόνου και της φωνής στην οποία βρίσκεται ο τύπος σε όλες τις εγκλίσεις. εἶεν: Να κλίνετε τη μετοχή ενεστώτα του αρσενικού γένους στον πληθυντικό αριθμό.
4.α)Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις λέξεις: ἐκπεπληγμένους, τῶν Ἀρκάδων (το δεύτερο του κειμένου), αὐτοῖς, βασιλέα. β)Καὶ οἱ Παφλαγόνες…ἐκ τοῦ στρατοπέδου: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.
Πούλιος Κώστας – φιλόλογος ΑΠΘ